Piše: Ivan Ejub Kostić
Zgrada Studentskog kulturnog centra (SKC) u Beogradu izgrađena je davne 1895. godine, po želji Aleksandra I Obrenovića. Projektantski posao poveren je čuvenom arhitekti Jovanu Ikiću, koji je, osim SKC-a, projektovao i zgradu Narodne skupštine.
Do Prvog svetskog rata zgrada SKC-a bila je poznat kao “Oficirski dom”, gde su se održavali oficirski balovi, prijemi i zabave. Nakon Drugog svetskog rata zgrada je renovirana i ubrzo pretvorena u zgradu zloglasne Uprave državne bezbednosti (UDBa).
Nakon čuvenih studentskih protesta, 1968. godine zgrada je predata u ruke Beogradskom univerzitetu, nakon čega prolazi kroz još jedno renoviranje i rekonstrukciju u periodu od 1969. do 1971. godine. Nakon zavrešenih renoviranja, SKC je pušten u rad na Dan studenata 1971. godine.
Od tada pa sve do dolaska Slobodana Miloševića na vlast, SKC je bio bastion progresivnih ideja, subkulturnog i undergorund izraza u svim oblastima umetnosti, kao i mesto gde su mogli da se čuju “disidentski” politički stavovi i mišljenja. Takođe, po njegovom modelu ubrzo su stvoreni zagrebački SKUC i ljubljanski ŠKUC.
Od ‘Novog talasa’ do desničara
Zlatno doba SKC-a je nastupilo krajem 70-ih godina, pod palicom Nebojše Pajkića i Momčila Rajina. U to vreme došlo je i do rađanja čuvenog “Novog talasa”, tokom koga se iznedrila čitava plejada najznačajnijih bendova i umetničkih projekata na tlu bivše Jugoslavije, poput “Paket aranžmana”, “Šarla akrobate”, “Električnog orgazma”… Takođe, tokom tog perioda mladi studenti su dobili i priliku da se upoznaju sa kretanjima kako disidenata u drugim komunističkim državam sovjetskog bloka (“Dani poljske kulture” i tribina “Nova poljska misao”, u kojima je promovisan pokret “Solidarnost”), tako i sa umetničkom produkcijom Zapada, gde su u to vreme vladali punk groznica i proanarhističke, antisistemske ideje.
Ono što je zanimljivo je da je u “zlatno” doba SKC-a sekretar bio Milorad Vučelić, jedan od najmračnijih umova propagandne mašinerije smrti Slobodana Miloševića tokom 90-ih godina. No, sem Vučelića, i pomenuti Pajkić, “idejni guru” beogradske underground scene, u vreme raspada Jugoslavije i ratnih godina, uz Dragoša Kalajića, postao je najpopularniji salonski ur-fašista i zagriženi “ljotićevac”, koji je, “na osnovu svoje rane New Wave harizme, uspeo da oblikuje čitave generacije zakletih pajkićevaca, koje su, zajedno sa njim” zavrišile kao “desničarski ekstremisti”.
Nakon zlatnog doba SKC-a iz 80-ih godina, za vreme Miloševićeve vladavine oduzet je od Beograskog univerziteta i stavljen je u nadležnost Ministarstva prosvete, na čijem čelu su se nalazili odani poslušnici Spsijalističke partije Srbije (SPS). Uprkos tome, SKC je nastavio da privlači klince i da im tokom mračnih 90-ih godina pruža mogućnost okupljanja u “parkiću SKC-a”, koji je postao sigurna kuća i utočište za sve oni koji su tražili spas od najezde kiča, šunda i ratnoprofiterskog turbofolka. U to doba najaktivniji prostor u okviru SKC-a bio je “mala sala SKC-a” u prizemlju zgrade, u kojoj su se tokom 90-ih održali nebrojeni koncerti garažnih i alternativnih beogradskih hard-core, punk, hip-hop, hevi metal bendova.
Od ‘male sale’ do knjižare ‘Delfi’
Komercijalizacija prostora SKC-a otpočela je još početkom 80-ih godina i taj trend se nastavio tokom nadolazećih godina. Danas u zgradi SKC-a, na mestu gde je nekada bila pomenuta “mala sala”, nalazi se knjižara “Delfi”, najveća i po izboru najraznovrsnija knjižara u Beogradu. Ono što vam odmah pada u oči kada uđete u ovu knjižaru jeste količina literature koja direktno ili indirektno promoviše najbrutalnije oblike istorijskog revizionizma i negiranje genocida i glorifikaciju osuđenih ratnih zločinaca.
Tako su na vidnom mestu u knjižari izložene knjige poput: General Mladić i Vojska Republike Srpske Bojana B. Dimitrijevića, Epitaf za Bosnu – Bosna posle Alije i Bin Ladena Dževada Galijaševića, Rat za Kosovo Milovana Drecuna, Tragedija Kosova i Metohije Slobodana Samardžića, Bitka na Košarama; sećanje učesnika 1999. godine edicija “Ratnik” Ministarstva odbrane Srbije, Ubijanje Srbije Radomira Smiljanića i Momira Krsmanovića, Briselski sporazum: horonologija i posledica Dejana Mirovića, Crnogorski separatizam Aleksandra Rakovića i, naravno, posebno izdvojena – Srpsko pitanje u XX veku Dobrice Ćosića.
Navedene knjige su samo delić mračne ponude knjižare “Delfi” koje se bave reafirmacijom nacionalističke ideologije “velike Srbije”.
Hiperprodukcija i očita potražnja knjiga ovakve sadržine nam precizno sublimiraju sveprisutnost mitomanskog i patološkog srpskog nacionalističkog projekta, koji je i nakon 150 godina apsolutno preovlađujuć u javnoj sferi u Srbiji. Od dolaska na vlast Demokratske stranke Srbije (DSS) Vojislava Koštunice i Borisa Tadića 2004. godine te posebno Aleksandra Vučića 2012. godine, ponovo su se širom otvorila vrata ideolozima “velikosprstva” da krenu u pripremu za još jedan pohod na Kosovo i Crnu Goru te delove teritorija Bosne i Hercegovine.
Takođe, naslovi navedenih knjiga nedvosmisleno ukazuju na apsolutno odsustvo katarze građana Srbije spram genocida, etničkog čišćenja i zločina protiv čovečnosti koji su počinjeni u njihovo ime krajem 19. i tokom 20. veka. Ne samo da katarze nema, već DEMOSTAT-ovo istraživanje iz 2018. godine pokazuje da 40 odsto građana Srbije ni ne zna šta se dogodilo u Srebrenici, dok ih samo 12 odsto misli da se dogodio genocid.
Još važnije istraživanje u kontekstu budućih naraštaja je “Vrednosne orijentacije srednjoškolaca u Srbiji” Helsinškog odbora za ljudska prava iz 2019. godine. Po ovom istraživanju, čak 46 odsto srednjoškolaca nema nikakav stav spram pitanja da li se u Srebrenici desio genocid nad Bošnjacima. Navedeni podatak nam govori o iznimo važnoj vrednosnoj bitci koja nam predstoji kako bi nadolazeće generacije saznale istinu o zlodelima koje su njihovi očevi, stričevi, ujaci, braća, dede… počinili tokom ratova 90-ih godina na teritorijama Bosne, Kosova i Hrvatske.
Borba će posebno biti teška ako u obzir uzmemo odsustvo lekcija u udžbenicima istorije za osnovnu i srednju školu o genocidu nad bošnjačkim stanovništvom i etničkom čišćenju na Kosovu, kao i činjenicu da se od najmlađih nogu deca u čitankama indokrtiniraju pričama o “poturicama” i “turčenju” te golgoti srpskoga naroda u doba Osmanskog carstva.
Bez katarze budućnosti nema
O tome kakvo je ideološko usmerenje današnjih mlađih generacija govorio je za (ovonedeljni broj) Pečata Feđa Dimović, frontmen “Beogradskog sindikata”, hip-hop benda, koji neumorno radi na popularizaciji velikosrpskih ideja, instistirajući na samoviktimizujućim narativima i mitomaniji “kosovskog zaveta”. On je sa ponosom izjavio da je tokom skorašnjih protesta u Beogradu svedočio o “novoj generaciji mladih … koji tokom protesta pevaju ‘Sa Kosova zora sviće’”, jer su nadolazeće generacije “potpuno svesne svojih svetinja … i kosovskog zaveta”.
Ono što Dimović nije pomenuo, a na šta je verovatno podjednako ponosan, jeste da su ti isti mladi demonstranti svi kao jedan u glas skandirali ime Ratka Mladića – kasapina i osuđenog ratnog zločinca, koji je odgovoran za jedini genocid na tlu Evrope počinjen nakon Drugog svetskog rata. Paradoks je istorije da se nacionalistički list Pečat, kome je Dimović dao intervju, nalazi u vlasništvu već pomenutog nekadašnjeg sekratara SKC-a iz njegovog “zlatnog perioda” – Milorada Vučelića, Miloševićevog Gebelsa.
Za razliku od 70-ih i 80-ih, kada je SKC bio mesto gde se negovala sloboda duha i izgovarale “zabranjene” stvari ,danas je on mesto gde se prodaju knjige koje od ratnih zločinaca prave heroje, a najgnusnije nečovečne klanice i pokolje civila predstavljaju kao istorijske pobede. Na to apsolutna većina građana u Srbiji kukavički ćuti.
Beograd i Srbija čeznu za prostorom, ali još više za moralnim (mladim) ljudima, koji će smoći snage da odbace srpsku ekspanzionističku ideologiju, koja je čitav region zavila u crno, kao i za samorefelksiju i suočavanje sa zlodelima onih koji i danas šetaju slobodno našim ulicama. Dok do te katarze ne bude došlo, budućnosti za ovu državu i sve njene nadolazeće generacije nema.
Tekst je originalno objavljen na Al Jazeera Balkans.