Zbog opredijeljenosti prema demokratiji mnogi pokreti u islamskom svijetu, poput Muslimanske braće u Egiptu, našli su se na meti Saudijske Arabije.
Piše:Ivan Ejub Kostić
Svakog 25. januara postoji moralni imperativ da se podsetimo egipatske revolucije iz 2011. godine. Osim njenog istorijskog značaja, na tako nešto dodatno nas obavezuje činjenica da nakon svrgavanja sa vlasti legitimno izabranog predsednika Egipta Mohameda Morsija 2013. godine smrtne kazne pljušte kao kiša, dok se u zatvorima već godinama nalaze desetine i desetine hiljada nevinih političkih zatvorenika, koji su svakodnevno izloženi najstravičnijim torturama i poniženjima.
Takođe, nakon mesec dana od svrgavanja Morsija na Trgu Raba desio se i najstravičniji zločin u savremenoj istoriji Egipta kada su pripadnici vojske za vreme nenasilnog protesta hladnokrvno likvidirali više od 1.000 civila. Žrtve, za sada uspešno sprovedene kontrarevolucije, u najvećem broju su pripadnici Muslimanske braće, ali i mnogobrojni iskreni simpatizeri marksističkih i nacionalno orijentisanih pokreta. Brutalno sprovedena kontrarevolucija ne bi uspela bez izdašne pomoći Saudijske Arabije i Ujedinjenih Arapskih Emirata (UAE), kao i (prećutne) saglasnosti zapadnih zemalja.
Borba za višestranačje
Islamski pokreti, od kojih su Muslimanska braća svakako najznačajniji, nisu oduvek smetali Saudijskoj Arabiji. Naprotiv, u vreme Naserove vladavine saudijska vladajuća monarhija je imala pozitivan, ili, preciznije je možda reći, pragmatičan odnos spram Muslimanske braće. U tom periodu zalivske zemlje su u Braći videle branu od sve veće popularnosti nacional-sekularističkog populizma na Bliskom istoku, od kojeg su zazirale i u kojem su videle opasnost po društveno-politički poredak u svojim državama.
Intenziviranje animoziteta kreće od sredine devedesetih godina kada Muslimanska braća i drugi islamski pokreti otvoreno počinju da zagovaraju ulazak u višestranačku trku zagovarajući demokratski poredak. U tom periodu dolazi do značajnih radova mislilaca poput Jusufa el-Karadavija i Muhameda el-Gazalija, koji su afirmisali ideju implementacije duha šerijata definisanog njegovim višim ciljevima (makasid) pre nego njegovim tradicionalističko-literalističkim razumevanjem, oličenim u slepom poštovanju propisa (ahkama).
Upravo ovakva promišljanja i ustanovljavanje nove struje unutar islamske misli pod nazivom “vasatija”, koja je, osim stavljanja akcenta na ciljeve šerijata, uspešno uspela da posredstvom teorijskog razvijanja koncepta šure (konsultacije) pokaže da u islamskoj političkoj misli i te kako postoji utemeljenje za uspostavljanje demokratskog poretka.
Međutim, kao što može da se pretpostavi, navedeno razumevanje šerijata i njegove uloge u društvu, kao i nastojanje da se ponude drugačija rešenja za političko uređenje države nikako nisu pogodovali autokratskim monarhijama Saudijske Arabije i UAE-a, koje socijalni mir u svojim država kupuju petrodolarima u kombinaciji sa podrškom dogmatske i poslušničke vahabitske uleme.
Korenite društveno-političke promene i slobodarske ideje za koje se islamski obnoviteljski pokreti i mislioci zalažu leže u osnovi strahovito agresivne i brutalne politike Saudijske Arabije i UAE-a prema njima. U taj koš, osim Muslimanske braće u Egiptu, spadaju i partije poput tunižanske El-Nahde, čiji je čelnik čuveni muslimanski mislilac Rašed Ganuši, kao i Katar, koji zbog izveštavanja Al Džazire i pružanja utočišta Jusufu al-Karadaviju mora da plati cenu. Naravno, podjednako ideološki neprijatelji zalivskih autokratija su i narodnooslobodilački pokret Hamas, kao i Partija pravde i razvoja, koja je već deceniju i po na vlasti u Turskoj i čiji predsednik Redžep Tajip Erdoan ne propušta nijednu priliku da izrazi snažnu podršku islamskim pokretima širom Bliskog istoka, kao i da im, poput Katara, pruži “sigurnu kuću” u svojoj državi.
Drugim rečima, neprijatelji ovih država su svi oni koji ni po koju cenu više nisu spremni da pristaju na višedecenijski status kvo, u koji spadaju: cionističko etničko čišćenje palestinskog naroda, viševekovna kulturno-vrednosna kolonizacija i pljačkanje prirodnih bogatstava predominantno muslimanskih zemalja od strane zapadnih sila, ali, podjednako, i od pozapadnjačenih političkih elita koje su s vremenom uz pomoć Zapada preuzele ulogu “unutrašnjih kolonizatora”.
Izdanci kolonijalizma
U kontekstu pozapadnjačene političke elite, samo na prvu loptu može da se čini paradoksalnim da “liberalne” i pseudosekularne snage, poput Sisija u Egiptu i partije Nida Tunis, sačinjene od reminiscenata Ben Alijevog režima, predstavljaju najjače saveznike kvaziklerikalnim režimima Saudijske Arabije i UAE-a. Zajednički imenitelj navedenim vlastodršcima jeste da su oni direktni izdanci nekadašnjeg kolonijalnog poretka, koji ima nedvosmislenu podršku zapadnih zemalja, ali, što je još važnije, cionističkog režima, koji drži palestinsku zemlju pod višedecenijskom okupacijom.
Liberalne i pseudosekularne društveno-političke elite ne samo da su ogrezle u patološkoj korupciji i pljački sopstvenog naroda već one imaju zadatak da medijskom i obrazovnom indoktrinacijom u potpunosti izvrše alijenaciju naroda od tradicionalnih vrednosti u ime prostodušnog pozapadnjačenja, koja se u (post)kolonijalnom vokabularu neretko poistovećuje sa “emancipacijom”. Upravo sa ciljem devalvacije i degradacije sopstvenih vrednosti prvi na listi koji su morali biti stavljeni pod kontrolu autokratskih režima u Tunisu, Egiptu i Siriji (i za vreme vojne diktature u Turskoj) bile su religijske institucije i ulema, koja je kod naroda uvek imala visok ugled i značajnu ulogu u pojedinim trenucima tokom okupacionog perioda u 19. veku.
Tako smo došli u situaciju da se već više od pola veka sve značajnije religijske institucije u arapskom svetu nalaze pod potpunom okupacijom političkih struktura, zbog čega je Ganuši, čelnik El-Nahde, jednom prilikom napisao: “Nasuprot zapadnjačkoj fiksaciji na oslobađanje države od religije mi u muslimanskom svetu suočavamo se sa upravo obrnutim problemom – kako da religiju oslobodimo od apsolutne kontrole državnih vlasti.”
Pri čemu je insistiranje na dihotomiji i stalnom preispitivanju kompatibilnosti između islama i sekularnog uređenja najgora (auto)orijentalistčka varka, koja regionalnim despotima služi kao strašilo kojim se zapadne zemlje stalno stavljaju u situaciju “ili podržite nas ili će doći nazadni, religijski fanatici koji ne poznaju vrednosti modernog političkog uređenja”. O kakvoj je manipulaciji reč u svojim radovima je dosta iscrpno pisao danas najznačajniji muslimanski mislilac na Zapadu Tarik Ramadan, zaključujući da “razdvajanje izvršne vlasti i verskih institucija ni u kojem slučaju nije nepoznato muslimanskom svetu tokom njegove istorije”.
Islamski pokreti prave korake ka demokratiji
Isti je slučaj i kada govorimo o demokratiji. Upravo su islamski pokreti pokazali da su jedini u muslimanskom svetu koji su spremni da zaista načine iskorak ka uspostavljanju demokratskog uređenja, a da su retrogradne snage spremne na apsolutno sve kako bi taj proces zaustavili: od ubijanja, hapšenja, mučenja, proterivanja civila i apsolutnog suspendovanja medijskih sloboda, kao što je to slučaj u Egiptu, ili zastrašujućeg pokušaja puča, poput onog u Turskoj 15. jula 2016, kada su vojni avioni bombardovali parlament sopstvene zemlje (!!) i pucali u goloruki narod sa oklopnih borbenih vozila.
I na kraju, u navedenim okolnostima sámo od sebe nameće se pitanje: kuda i kako dalje? Nažalost, u ovom trenutku su kontrarevolucionarne snage, potpomognute zapadnim zemljama i cionističkim režimom, u beskrupuloznom naletu. Zbog toga osnovni cilj kojem bi trebalo težiti u ovom trenutku jeste da se zemlje koje su osvojile određeni stepen slobode, poput Turske, Katara i Tunisa, a koje se nalaze pod konstantnim pritiskom kontrarevolucionarnih aspiracija, uspešno odbrane kako bi pružile mogućnost da se islamski i drugi oslobodilački pokreti konsoliduju za drugu rundu borbe za slobodu muslimanskog sveta, a za koju se nadamo da će doći brže nego što se u ovom trenutku očekuje.
Takođe, u budućnosti mora da se znatno bolje promisle potencijalni vidovi društveno-političkog uređenja koje bi ujedno bilo u duhu i skladu sa tradicijom i kulturno-istorijskim nasleđem islamske civilizacije, ali i sa ciljem da u novonastalom uređenju dođe do drastičnog smanjenja političke polarizacije između različitih političkih opcija zarad efektnog uspostavljanja dekolonizovanih, slobodnih, pluralnih država i društvenog blagostanja.
Originalno objavljeno na Al Jazeera Balkans.